Ajanda Türkiye
3 osman han
OSMAN HAN-III
Babası.................... : İkinci Mustafa Han
Annesi.................... : Şehsüvar Sultan
Doğumu.................. : 2 Ocak 1699
Vefâtı...................... : 29 Ekim 1757
Tahta Geçişi............ : 13 Aralık 1754
Saltanat Müddeti..... : 2 sene 10 ay 18 gün
Halîfelik Sırası........ : 90
Osmanlı sultanlarının yirmi beşincisi ve İslâm halîfelerinin doksanıncısı. Sultan İkinci Mustafa Han’ın oğlu olup, 2 Ocak 1699’da Şehsüvar Sultan’dan doğdu. Şehzâdeliğinde Osmanlı sarayında mükemmel bir eğitim görerek büyüdü. Zamanını, din, edebiyat ve tıb kitaplarını okuyarak kendisini yetiştirmekle geçiren üçüncü Osman, 13 Aralık 1754 târihinde ağabeyi birinci Mahmûd Han’ın vefâtıyla sultan oldu.
Sultan üçüncü Osman, 2 Ocak 1755’de Eyyûb Câmii’nde, kılıç kuşandı. O devre kadar, yeni pâdişâh tahta çıktığı zaman mukâtaa, tımar ve zeamet sahiplerinin beratları yenilenerek bir cülûsiye vergisi alınırdı. Hazîne dolu olduğu için, sultan Osman bu vergiyi affetti. Ayrıca emeklilere de cülûs bahşişi dağıttı. Sultan üçüncü Osman’ın tahta çıktığı 1755 kışı çok şiddetti geçti. Haliç dondu ve deniz yol oldu.
Osman Han’ın saltanatı huzur ve sükûnla başladı. Belgrad muâhedeleriyle başlayan sulh dönemi devam etti. Rus sınırındaki bâzı olaylar, Rusya ile bir ihtilâfa yol açacak gibi göründü ise de, iki tarafda da sulh bozulmadı. Hududlarda bâzı ayaklanmalar oldu. Mısır’da Memlûklüler başkaldırdılar ise de olaylar kısa sürede bastırıldı. Üçüncü Osman Han bu olaylarda ihmâli görülen vezîrâzam Bahir Mustafa Paşa’yı azlederek yerine birinci Mahmûd zamanında iki defa sadrâzamlık yapmış olan Hekimoğlu Ali Paşa’yı getirdi (15 Şubat 1755). Fakat Hekimoğlu kısa bir süre sonra sadâretten alınarak, yerine başdefterdâr Nailî Abdullah Paşa getirildi. Nailî Abdullah Paşa da üç ay gibi kısa bir süre sonra azledilerek yerine Silâhdâr Bıyıklı Ali Paşa tâyin edildi. Bu sırada İstanbul târihinin en büyük yangını oldu. 28 Eylül 1755’de Hoca Paşa semtinde çıkan yangın, dört kola ayrılarak büyük bir âfet hâline geldi. Yaklaşık otuz altı saat süren yangın sonunda Paşakapısı da yandığından, sadâret dâiresi bir müddet Kadırga limanındaki Esma Sultan Sarayı’na nakledildi.
Sadrâzam Silâhdâr Ali Paşa’nın rüşvet aldığını anlayan sultan üçüncü Osman, Ali Paşa’yı 25 Ekim 1755’de görevden azlederek cezalandırdı ve yerine Yirmi sekiz Çelebizâde Saîd Mehmed Efendi’yi getirdi. Bir süre sonra sultan birinci Mahmûd devrinde yapımına başlanan câmi, tamamlanarak Nûru Osmaniye Câmii adıyla 5 Aralık 1755 Cuma günü ibâdete açıldı. Câminin yanında bir medrese, bir kütübhâne ve bir de türbe inşâ edildi. 6 Temmuz 1756’da, sultan üçüncü Osman devrinin ikinci büyük yangını oldu. Bu yangın İstanbul’un dörtte üçünü kül hâline getirdi. Cibâli taraflarında başlayan yangın, on üç kola ayrıldı. Unkapanı, Süleymâniye tarafları, Vefâ’dan itibaren Şehzâdebaşı, eski yeniçeri odaları, Langa tarafları, Zeyrek, Saraçhane, Etmeydanı, Aksaray, Dâvutpaşa iskelesi, Fâtih, Sultan Selîm, Ali Paşa Çarşısı, Ayakapısı semtleri harabe hâline geldi. Yangının ardından, İstanbul’un yeniden inşâası için büyük bir îmâr faaliyeti başladı.
Sultan üçüncü Osman Han pâdişâhlığının üçüncü senesinde, 29 Ekim 1757’de vefât etti. Yeni Câmii yanındaki kardeşi birinci Mahmûd Han’ın türbesine defnedildi.
Sultan üçüncü Osman, fakirlere, düşkünlere çok acıyıp, onlara karşı dâima cömert ve şevkatli davranırdı. Tebdil-i kıyafetle İstanbul’da dolaşıp, halkın dertleriyle bizzat alâkadar olurdu. Haksızlıkların önüne geçip, tamiri mümkün olanları tamir ederdi. Müslim ve gayr-i Müslimlerin kıyafet ve nizâmını ve davranışlarını dikkatli tâkib etti. Yalan ve rüşvetle amansız bir şekilde mücâdele etti. Kim olursa olsun rüşvetçiyle yalancıyı asla affetmedi. Kadınların dikkat çekici kıyafetler ile sokağa çıkmalarını yasakladı. Îmâr faaliyetlerine önem vererek Üsküdar’da İhsâniyye Câmii ve İhsâniyye mescidini yaptırdı. Ağabeyi birinci Mahmûd Han’ın başlattığı câmi inşâasını bitirerek Nûru Osmaniye adı ile ibâdete açtı. Câminin yanına medrese, kütüphâne, imâret, sebil ve çeşme de yaptırıp tâmiratı ve masraflarının karşılanması için vakıflar te’sis ettirdi. Midilli adası Siğrî limanında, Malta korsanlarına karşı bir kale inşâ edilerek tahkim edildi. Bâb-ı âlî’nin inşâsı tamamlandı. Ahırkapı feneri de sultan üçüncü Osman devrinde yapıldı.
Sultan Üçüncü Osman Devri Kronolojisi
11 Ocak 1755 : Haliç’in donması.
15 Şubat 1755 : Bahir Mustafa Paşa’nın azledilerek yerine Hekimoğlu Ali Paşa’nın sadârete getirilmesi.
18 Mayıs 1755 : Hekimoğlu Ali Paşa’nın azli ile Nailî Abdullah Paşa’nın sadârete getirilmesi.
24 Ağustos 1755 : Sadârete Bıyıklı Ali Paşa’nın tâyin edilmesi.
27 Eylül 1755 : Büyük İstanbul yangınının çıkması.
25 Ekim 1755 : Yirmi sekiz Çelebizâde Mehmed Saîd Paşa’nın sadârete getirilmesi.
5 Aralık 1755 : Nûru Osmaniye Câmii’nin ibâdete açılması.
1 Nisan 1756 : Bahir Mustafa Paşa’nın ikinci defa sadârete getirilmesi.
4 Temmuz 1756 : İkinci İstanbul yangınının çıkması.
11 Ocak 1757 : Koca Râgıp Mehmed Paşa’nın sadârete tâyini.
29 Ekim 1757 : Sultan üçüncü Osman’ın vefâtı.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Osmanlı İmparatorluğu Târihi (Z. Danışman); cild-10, sh. 283
2) Büyük Türkiye Târihi (Y. Öztuna); cild-6, sh. 344
3) Osmanlı Devleti Târihi (İ. H. Uzunçarşılı); cild-4. kısım-1, sh. 339
4) Îzahlı Osmanlı Kronolojisi (İ. H. Danişmend); cild-4, sh. 36
5) Târih-i Vâsıf; cild-1, sh. 43
6) Rehber Ansiklopedisi; cild-13, sh. 267